Skip to main content

Infrastructuur

Ecoduct als proeftuin

donderdag 01 maart 2007

Gepubliceerd in Bouwdienst Magazine 

Veel ogen bij Rijkswaterstaat zijn gericht op het ecoduct De Borkeld van de Bouwdienst.

Toen dit project van start ging, was het begrip 'innovatieve contractvormen net geïntroduceerd. Juist dit project was bij uitstek geschikt voor een experiment om met een design & constructcontract de markt te benaderen: het is binnen afzienbare tijd tot stand te brengen en draagt te beheersen risico's in zich. In het contract zit verder alles wat bij een moderne Bouwdienst hoort, zoals functionele eisen, ontwerpbeheersing en externe kwaliteitsborging.

Reeën, amfibieën en reptielen kunnen binnenkort veilig de A1 bij Rijssen passeren. Voor de Bouwdienst is de ontwikkeling van ecoduct De Borkeld in Overijssel een mooie kans om te experimenteren met een nieuwe werkwijze. “Toen het project van start ging was het begrip ‘innovatieve contractvormen’ net geïntroduceerd,” vertelt projectleider Ab van der Schans van de afdeling Bruggenbouw bij de Hoofdafdeling Droge Infrastructuur van de Bouwdienst in Zoetermeer. “Juist dit project was bij uitstek geschikt om met een nieuw contract de markt te benaderen. Het project is binnen afzienbare tijd tot stand te brengen en draagt weinig risico’s in zich. Het pilotproject staat binnen Rijkswaterstaat in de belangstelling. In de schijnwerpers staan is leuk en geeft nieuwe energie, maar betekent ook hard werken om onze positie waar te blijven maken.”

De nog aan te leggen wildovergang De Borkeld zal voor de dieren een overgang vormen van de ene naar de andere kant op de Sallandse Heuvelrug. Het ecoduct overspant in één keer de Rijksweg met een overspanning van circa 52 vierkante meter. Tijdens de uitvoering zijn de benodigde verkeersmaatregelen zeer beperkt. “Doel is om een ecologisch goed functionerend ecoduct te maken, dat qua vormgeving in het landschap past,” zegt Van der Schans. “We bouwen niet alleen het kunstwerk, maar brengen ook beplanting, twee drinkplaatsen en wildrasters aan. Ook leggen we lokale wegen om en nemen de herinrichting van een terrein van Staatsbosbeheer voor onze rekening. Bij de oplevering hoeft onze opdrachtgever de Directie Oost Nederland niks meer te doen. De Bouwdienst levert een totaal geïntegreerd product.”

Design & construct

Bij het ecoduct De Borkeld koos Rijkswaterstaat voor een nieuwe contractvorm. Normaal maakt de Bouwdienst zelf het ontwerp, waarna het werk wordt uitgevoerd door een aannemer. Bij het zogenaamde design & construct contract is de opdrachtnemer ook verantwoordelijk voor het ontwerp. Van der Schans: “Tijdens de voorbereidingen was onzeker hoe het uiteindelijke ecoduct eruit zou zien. De Bouwdienst beperkte zich tot het opstellen van functionele eisen. De opdrachtnemer kreeg daardoor meer ruimte voor eigen inbreng. Ook kon hij het ontwerp en het bestek beter op elkaar afstemmen. Tijdens de uitvoering laten we de verantwoordelijkheid ook nadrukkelijk bij de opdrachtnemer.”

Voor de totstandkoming van het nieuw contract werkte de Bouwdienst nauw samen met de Directie Oost-Nederland. “Aanvankelijk duurde het even voordat deze opdrachtgever  overtuigd was dat het project geschikt is voor innovatieve contractvorming,” vertelt van der Schans. “De onzekerheid over het eindresultaat was een drempel. Na verloop van tijd raakte  de Directie Oost Nederland toch enthousiast. De opdrachtgever maakt deel uit van het projectteam om zelf ervaring op te doen. Dat levert kruisbestuiving op, die mogelijk  interessant is voor andere projecten. Overleg vindt eerder plaats en dat leidt weer tot een snellere besluitvorming.”

Ontwerpbeheersing

Het toezicht op het ontwerpproces gaat niet helemaal verloren. De opdrachtnemer moet tussentijds met verificatienota’s aantonen of zijn ontwerp aan alle eisen voldoet. Een belangrijk onderdeel bij deze vorm van ontwerpbeheersing is naast een risicoanalyse de verificatiematrix, waarmee hij de eisen concreet kan maken. Ook moet hij aangeven hoe hij zijn plannen denkt te realiseren aan de hand van berekeningen, tekeningen en onderzoek. Van der Schans: “Door deze benadering ontstaat een rode draad in het ontwerpproces. Voor de werkgroep Ontwerpbeheersing, die momenteel een algemene wijze van ontwerpbeheersing ontwikkelt, is ons project een belangrijk voorbeeld.”

Nieuw was ook de wijze van aanbesteding. Uit de diverse reacties zijn drie gegadigden geselecteerd. Bij deze voorselectie lag het accent op de kwalitatieve aspecten. De drie kandidaten moesten vervolgens binnen drie maanden met een uniek ontwerp komen. In de aanbieding moesten aspecten als vormgeving, ecologie, duurzaam bouwen, landschappelijke inpassing, techniek en uitvoering op een goede manier tot uiting komen. Op basis van de prijs én kwaliteit is vervolgens een winnaar gekozen. Het winnende ontwerp is afkomstig van de combinatie Tricolor (TBI Haverkort Beton- en waterbouw, Van Gelder en de Grontmij) en lijkt met een beetje fantasie op een kever. De grondwallen zijn de voor- en -achterpoten. Het ecoduct is het lijf.

Van der Schans: “De nieuwe wijze van marktbenadering is ook in de bouwwereld als zeer positief ervaren. Het is voor de inschrijvers niet alledaags om een intensieve relatie aan te gaan met een ecoloog, een landschapsarchitect en een ingeniersbureau. Wel hadden ze moeite met het stellen van bepaalde vragen bij presentaties, omdat ze hun ontwerp niet prijs wilden geven.” Op de vraag of er sprake is geweest van vooroverleg, zoals bij de bouwfraude, antwoordt de projectleider: “Het lijkt mij niet waarschijnlijk dat geheime prijsafspraken zijn gemaakt. De kans op afspraken is veel kleiner vanwege de exclusiviteit van het eigen ontwerp.”

EKB in optima forma

Externe Kwaliteitsborging (EKB) in optima forma neemt in het contract een belangrijke plaats is. Er zal geen directiekeet op het werk staan, zodat de Bouwdienst de aannemer niet voor de voeten loopt. Van der Schans: “We komen alleen langs als we echt een doel hebben zoals het toesten van de kwaliteit. Voorheen hield de Bouwdienst dagelijks toezicht, waardoor de aannemer veelal op ons ging leunen. Nu moet hij zelf borg staan voor de kwaliteit. Als er iets mis gaat is hij verantwoordelijk.”

Een aparte betalingsregeling tenslotte moet de aannemer prikkelen nog beter zijn best te doen. Elke vier weken wordt vastgesteld of hij voortgang heeft geboekt en of aan de kwaliteit is voldaan. Als dat zo is, krijgt hij betaalt. Van der Schans: “Het voordeel is dat de aannemer zelf een minimale voorfinanciering hoeft te doen. Dat zou moeten leiden tot een lagere inschrijving bij de aanbieding, wat gunstig is voor de Bouwdienst. Vroeger moest hij zelf het hele bedrag voorschieten en kreeg zijn geld pas achteraf. Nu vindt de betaling geleidelijk plaats tijdens de bouw.”

Geldprijs

Een van de speerpunten binnen de Bouwdienst is kostenbewust handelen. De Bouwdienst reikt daarom elk kwartaal een geldprijs uit om dat beleid te stimuleren. Per keer kan één van de hoofdafdelingen projecten voordragen. Onlangs viel de ploeg van projectleider Van der Schans in de prijzen. “De jury was zeer over ons te spreken. Het contact met de opdrachtgever is effectief verlopen. De innovatieve contractvorming sprak aan. Ook de selectieprocedure op basis van kwaliteit scoorde goed. Kortom, tijdens dit project is sprake geweest van productontwikkeling, die ook als voorbeeld kan dienen voor andere projecten..”

De bouw van het ecoduct laat nog even op zich wachten. De overeenkomst met Tricolor is eind juni gesloten. De bouwcombinatie is momenteel bezig met de verdere uitwerking van het ontwerp. Ook richt de opdrachtnemer zich op de aanvraag van vergunningen. De eerste werkzaamheden gaan in november van start zoals het kappen van bomen en het plaatsen van keten. De start van de bouw begint volgend jaar. De oplevering zal plaatsvinden in 2003. Van der Schans: “Er zijn meer ecoducten in Nederland. De ervaringen hiermee zijn positief. De dieren gaan er daadwerkelijk overheen. Dat zal bij De Borkeld ook gebeuren.”

door Jessica de Jong