woensdag 26 april 2006

Gepubliceerd in Info Regio

 Bekijk deze publicatie 450.11 Kb

De auteur van het beroemde negentiende-eeuwse boek Max Havelaar wist het al. Winst is niet het enige waar het om draait in de handel. De wereld verbeteren is ook wat waard. Zijn gedachtengoed is inmiddels overgenomen door de meeste grote bedrijven onder de noemer van 'duurzaam ondernemen'. Kleine bedrijven doen ook veel goeds voor mens én natuur, maar zijn zich daar vaak niet van bewust.

Niet alleen grote bedrijven houden zich bezig met duurzaam ondernemen, ook de kleintjes doen mee. Dikke rapporten over de drie p’s (People, Planet, Profit) zijn bij het MKB niet te voorhanden. Er vinden geen onderhandelingen plaats met mileu-organisaties. Maar dat betekent niet dat mkb’ers niet maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ze leveren net zo goed een bijdrage aan de verbetering van de samenleving en het milieu. Tot deze conclusie komt hoogleraar Duurzaam Ondernemen Enno Masurel. Hij is sinds 1 oktober 2004 waarnemend directeur van het Centrum voor Innovatie en Maatschappelijk verantwoord Ondernemen aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

“Kleine bedrijven worden nog te vaak langs dezelfde meetlat gelegd als grote bedrijven,” zegt Masurel. “Het heeft geen zin om een grote duurzaamheidstest los te laten op de bakker op de hoek. Veel interessanter is om te vragen hoe hij zijn brood bakt en op welke wijze hij zich inzet voor de buurt.” Er is sinds kort een speciaal handboek over duurzaamheid voor het MKB. Het is bedoeld als handvat voor het opstellen van duurzaamheidsrapportages. “Het werkt echter ontmoedigend, omdat het te weinig rekening houdt met de specifieke werkwijze van veel kleine en middelgrote bedrijven.”

Sociale cohesie

MKB-bedrijven dragen op verschillende manieren hun steentje bij. Volgens Masurel doen bedrijven uit de grafische sector bijvoorbeeld hun uiterste best om in aanmerking te komen voor een milieucertificaat. Ze produceren minder afvalstoffen door gebruik van hoogwaardige machines. Ze leggen tevens het gebruik van water en elektriciteit aan banden. Kleine bedrijven zijn daarnaast minder snel geneigd om personeel te ontslaan. Ze zijn als familiebedrijf gericht op continuïteit en minder op winst. Ze organiseren regelmatig activiteiten voor hun personeel zoals bedrijfsuitjes of een bedrijfsmassage.

Daar komt bij dat bedrijven uit het MKB in hun omgeving investeren. Ze organiseren buurtfeesten, sponsoren de plaatselijke voetbalclub of nemen geestelijk gehandicapten of werkloze jongeren in dienst. Winkeliers stellen vaak samen met de buurtregisseur een plan op voor de afvalverwerking of de onveiligheid in de buurt. De ondernemers zorgen zo samen voor de sociale cohesie. Masurel: “Zonder dit soort initiatieven kan de leefbaarheid in een wijk enorm verschralen. Er zijn genoeg winkelcentra te bedenken waar gebrek aan initiatief leidde tot achteruitgang. Pas als ondernemers en buurtbewoners de handen ineenslaan trekt de buurt aan en krijgt uitstraling.”

Opportunisme

Wereldverbeteraars zijn schaars in het MKB. De behoefte om bewust een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij komt niet per sé tot stand uit altruïsme. “De meeste acties van ondernemers zijn niet ingegeven door de drang om duurzaam bezig te zijn,” zegt Masurel. “Ze gaan intuïtief en gevoelsmatig te werk en hebben geen strategische duurzaamheidsplannen. De meeste MKB-ers investeren niet uit idealisme in milieuvriendelijke producten, maar omdat het geld oplevert. Hun gedrag komt meer voort uit opportunisme en korte termijn denken. Dat is niet slechter, maar gewoon anders.”  

Een andere reden voor duurzaam ondernemerschap is druk uit de omgeving. Stakeholders zoals omwonenden en andere belanghebbenden kunnen volgens de hoogleraar van groot belang zijn voor het gedrag van ondernemers. Ze blijken vaak een breekijzer te zijn om de leiding op andere gedachten te brengen. Denk hierbij aan de klant die eisen stelt aan het productieproces van zijn leverancier. Als hij zich hier niet aan houdt dan komt de klant niet meer terug. Voor het MKB zijn met name lokale en regionale stakeholders van groot belang, omdat veel ondernemingen hierop gericht zijn.

Onduidelijkheid

Onder ondernemers bestaat niettemin nog veel onduidelijkheid over duurzaamheid. Masurel: “Ze weten vaak niet goed hoe ze eraan moeten beginnen of wat het betekent. Tijdens een bedrijfsbezoek zei de eigenaar dat hij niet aan duurzaamheid deed. Maar toen ik doorvroeg bleek dat hij de overwinst investeerde in de lokale gemeenschap en een milieuvriendelijke drukpers had gekocht. De machine brengt niet alleen het bedrijfsresultaat omhoog, maar motiveert de mensen om beter hun best te doen. Met andere woorden: deze ondernemer is duurzaam bezig, zonder dat hij het van zichzelf weet.”

Betere voorlichting  moet de onwetendheid verhelpen. Brancheorganisaties kunnen hierin volgens Masurel een rol in spelen. Zij zijn bij uitstek geschikt om informatie te geven of om initiatieven van de grond te krijgen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. “De mate van voorlichting wisselt nogal. Er zijn koplopers onder de brancheverenigingen, maar er zijn er die kansen laten liggen. Zij worstelen met het ontwikkelen van beleid, omdat deze manier van bewust ondernemen niet altijd leeft onder hun leden.”

Er zijn altijd bedrijven die alleen voor de winst gaan. Volgens Masurel is het niet aan hem om te zeggen wat ze wel en niet moeten doen. “Zolang bedrijven zich maar aan de wet houden heb ik nergens moeite mee. Maar of deze benadering van ondernemen verstandig is, betwijfel ik. Door te investeren in mens en milieu wordt de levensvatbaarheid van een bedrijf vergroot. Tevens creëer je veel goodwill bij klanten, omwonenden en medewerkers. Het is niet erg als er geen bewuste visie achter zit, zolang er maar iets extra’s gebeurt. Bewust ondernemen is geen plicht, maar getuigt wel van gezond verstand.”

door Jessica de Jong