Skip to main content

Vrouw

Coaches helpen vrouwen naar top

dinsdag 13 december 2011

Gepubliceerd in het Financieele Dagblad

Vrouwen zitten nauwelijks in de top van het bedrijfsleven. Een ervaren coach kan helpen.

Mentoringsprogramma's mogen zich verheugen in een groeiende populariteit. Steeds meer grote bedrijven zoals Shell, Delta Lloyd, Loyens & Loeff en KPMG zetten een mentor in die vrouwen helpt door te stromen naar de top. Uit verscheidene internationale studies blijkt dat het aantal vrouwen in hogere leidinggevende functies toeneemt als zij een vaste begeleider hebben. Mentoring is een van de weinige diversiteitsmiddelen waarvan een positief effect is aangetoond.

Lizzy Venekamp is directeur van Opportunity in Bedrijf, de netwerkorganisatie van grote ondernemingen die Boardroom Coaching heeft geïnitieerd. Volgens haar is dit programma dringend nodig. 'In het middlemanagement zitten ongeveer 25% vrouwen, in de raden van bestuur is dat percentage afgenomen tot onder de vijf. Klaarblijkelijk gaat onderweg iets mis.'

Leiderschap wordt vaak met mannelijke eigenschappen geassocieerd,' signaleert Venekamp als grootste probleem. Zo zouden de toppers geen twijfels mogen uiten en altijd voor de troepen uit moeten lopen. Bovendien speelt de macht van het getal. Door het geringe aantal vrouwen in de raden van bestuur is het moeilijk een vrouwelijk rolmodel te vinden dat bewijst dat ook op een andere manier succes is te boeken.

Venekamp erkent dat de laatste jaren talrijke initiatieven zijn genomen om vrouwen naar de top te helpen. 'Maar die hebben onvoldoende geholpen', constateert zij. Kennelijk is het een hardnekkig probleem. Des te meer reden dus om met volle inzet nieuwe plannen te ontwikkelen.'

Om de nadelen van de mannelijke hegemonie binnen bedrijven te doorbreken, gaat dit jaar voor de tweede keer Boardroom Coaching van start. Daarbij zijn zestien talentvolle vrouwen gekoppeld aan een meer ervaren mentor uit de top van een andere organisatie die het klappen van de zweep kent.

Neem bijvoorbeeld een reorganisatie. Wanneer de talenten met iemand kunnen praten die soortgelijke maatregelen heeft moeten nemen, leren de vrouwen hoe zij met de problemen kunnen omgaan. Dat scherpt de vaardigheden aan en geeft zelfvertrouwen, waardoor de weg naar de top makkelijker begaanbaar wordt.

'Maar denk niet dat er sprake is van een eenzijdige relatie', zegt Robert Swaak, als bestuursvoorzitter van adviesorganisatie PwC voor de tweede keer aan het programma verbonden. 'Ik leer net zoveel als de dames die ik coach. Zo denk ik nu te weten hoe het is om als vrouw in een mannenwereld te opereren en hoe lastig het is om met kleinerende opmerkingen over bijvoorbeeld kinderopvang om te gaan.'

'Ik heb een aantal jaar in het buitenland gewoond', vervolgt Swaak. 'Daar werkte ik altijd in gemengde teams, of het nu om de VS, om Oost-Europa of Latijns Amerika ging. Maar in Nederland heb ik in mijn werk nauwelijks vrouwen om mij heen.'

Een goede coach moet de juiste vragen stellen, maar vooral luisteren. En niet zijn of haar eigen oordelen op de situatie plakken of kwistig met adviezen strooien. 'Begrip onstaat in de dialoog', zegt Swaak. 'En pas als vrouwen en mannen hun eigen reacties en die van hun omgeving begrijpen, kunnen ze die proberen te veranderen.'

Valkuilen

De mentor stelt zich op als vaderfiguur. Hij praat over zijn mentee als ‘ons meisje’ en over hoe hij de dingen aanpakt. ‘Als ik jou was, zou ik dit of dat.’ ‘Eénrichtingsverkeer komt geregeld voor,’ zegt Lizzy Venekamp van Opportunity in Bedrijf dat mentoren en mentees uitvoerig "schoolt" over de do's en dont's. ‘Een bankmedewerkster van ABN Amro vertrouwde een topvrouw bijvoorbeeld toe dat haar mentor, een directielid, alleen over zichzelf had gepraat.’ Flirtgedrag tussen een mentor en zijn mentee is een andere onaangename keerzijde. Of de personen in kwestie dat zelf zo ervaren of niet. Er kunnen roddels ontstaan op de werkplek. Zo van: ze versiert hem om hogerop te komen. Of: hij omringt zich met jonge vrouwen. Informele mentorcontacten vinden om die reden vaak in het verborgene plaats: vrouwen lopen er niet mee te koop. Komt het uit dan loopt een vrouw het risico dat ze het veld moet ruimen.

‘Als jij verder wilt komen bij bedrijf X, dan doe je dat.’ Deze mentor schept zijn eigen evenbeeld. Hij dwingt zijn mentee in feite om zich naar de mores van het bedrijf te voegen. Ook als dat niet bij haar past. Ze moet politieke spelletjes spelen, zich in de kijker spelen bij meneer X of altijd aanwezig zijn. Venekamp: ‘Dat kan verstandig zijn voor dat moment, maar de bestaande cultuur wordt niet ter discussie gesteld.’

‘Als jij verder wilt komen bij bedrijf X, dan doe je dat.’ Deze mentor schept zijn eigen evenbeeld. Hij dwingt zijn mentee in feite om zich naar de mores van het bedrijf te voegen. Ook als dat niet bij haar past. Ze moet politieke spelletjes spelen, zich in de kijker spelen bij meneer X of altijd aanwezig zijn. Venekamp: ‘Dat kan verstandig zijn voor dat moment, maar de bestaande cultuur wordt niet ter discussie gesteld.’

Als het niet klikt tussen een mentor en de mentee zoekt een bedrijf meestal een ander koppel. Maar mentees moeten dat niet te snel willen. Dat is namelijk ook diversiteit: kunnen omgaan met iemand die niet meteen in je "comfort zone" zit. Kijk eerst: kun je iets leren van iemand? Venekamp: ‘Een mentee vroeg zich af of zij en haar mentor elkaar wel lagen. Ze gaf hem nog een kans. Dat pakte goed uit.’

Mannelijke mentoren zijn moeilijker te vinden voor vrouwen. Zij prefereren mannelijke protegés en zien vrouwen niet als leidinggevende. Maar als ze gevraagd worden, vinden ze dat wel leuk. De ideale afstand tussen mentee en mentor is twee functieniveaus. Een vrouwelijke mentor ligt het meest voor de hand, maar is niet altijd beschikbaar. Ze kan ook minder snel een promotie regelen omdat ze vaak lager in rang is. Venekamp: ‘Bij Shell is de vraag naar mentoren groter dan het aanbod. Verschillende mensen zitten hier met een hooggeplaatste mentor om de tafel.’

door Jessica de Jong en Frits Conijn