donderdag 08 februari 2007

Gepubliceerd in Bouwdienst Magazine 

Files, onveiligheid, herrie en stank. Het zijn allemaal vormen van overlast die de reiziger onderweg kan tegenkomen.

Het innovatieprogramma Wegen naar de Toekomst (WnT) van Rijkswaterstaat richt zich -vooral- op het zoeken naar slimme oplossingen voor een betrouwbare en veilige mobiliteit. Het onderdeel Intelligente Netwerken zoekt naar intelligente manieren om het totaal van vervoersbedrijven beter te benutten. Themaleider Ben Wildenberg vertelt hoe het programma verloopt en wat in het bijzonder het aandeel is van de Bouwdienst.

Vrachtwagens die aan de rand van de stad hun lading middels een goederenbox overhevelen op kleine vrachtwagens, die vervolgens zonder al te veel moeite de stad inrijden: het is één van de innovatieve ideeën die de denktank Wegen naar de Toekomst (WnT) van Rijkswaterstaat gaat beproeven. Doel is om nu alvast met handige oplossingen te komen voor het toekomstige vervoersnetwerk. Binnenkort gaat een proefproject van start, waarbij onder meer wordt onderzocht hoe het logistieke cocept met de box in de praktijk werkt.

De WnT-organisatie is in handen van vier specialistische diensten binnen Rijkswaterstaat. De vier werken nauw samen in een kernteam met het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat en een programmamanager. Iedere dienst heeft een themaleider. “Uitgangspunt is om nieuwe ideeën vorm te geven en die daadwerkelijk uit te voeren,” zegt themaleider Ben Wildenberg, namens de Bouwdienst. “De oplossingen komen tot stand in overleg met bedrijven, instanties en met weggebruikers.” Wildenberg werkt formeel bij de afdeling Wegontwerp van de Bowudienst in Apeldoorn, maar hij is bijna fulltime met WnT bezig.

De aftrap van het WnT-programma vond plaats in 1996. Binnen twee jaar leverde WnT zulke goede resultaten op dat Rijkswaterstaat besloot om door te gaan. In de jaren daarna kwamen nieuwe pilots tot stand zoals een drijvende weg, ontwerpen voor snelweghuizen en prefab verhardingsconstructies op de A50. In 2002 ging de derde cyclus van start. Na een eerste verkenningsronde gingen de themaleiders aan de slag om ideeën te ontwikkelen tot concrete plannen. Beiden rondes zijn eind 2002 afgerond en leverden een schat op aan informatie.

Analogie

Wildenberg: “Voor het opdoen van inspiratie voor thema’s hebben we eerst een ontdekkingreis gemaakt langs diverse maatschappelijke sectoren. Doel was om te onderzoeken hoe de stroomsector, de toeristische sector, de landbouwsector en de watersector zijn omgegaan met ‘systeemsprongen’. Denk bijvoorbeeld aan de liberalisering van de energiemarkt en het ruimte geven aan de rivieren. Op basis van de verkregen inzichten is onderzocht waaruit de analogie bestaat met verkeer en vervoer.”

Ook is onderzocht hoe de verschillende sectoren omgaan met schaarsteproblemen.“Wat opviel is dat met name flexibele tarieven een belangrijke rol spelen in het reguleren van schaarse,” vervolgt de themaleider. “Gebruik van stroom bijvoorbeeld kost overdag meer geld dan in de daluren. Op deze manier voorkomen stroombedrijven al te grote pieken in het stroomverbruik. Door gebruikers te stimuleren tot gespreid stroomverbruik zal het energienet minder snel overbelast raken. In de landbouw daarentegen zorgen verhandelbare mestquota voor matiging van mestoverschotten.”

Het kan ook anders. “In de toeristenindustrie probeert men al te grote bezoekersaantallen in juiste banen te leiden door speciale programma’s en gedifferentieerde tarieven,” zegt Wildenberg. “De drukte in een pretpark blijft hierdoor beheersbaar. Het pretpark houdt zijn klanten bovendien tevreden door entertainment aan te bieden bij lange wachttijden voor een bepaalde attractie. Een bordje met de wachttijd helpt eveneens om wachten aanvaardbaar te maken.”

Thema’s

Uit de verkenningsfase zijn vijf thema’s afgeleid voor innovatie. Dit zijn De multifunctionele weg, Reistijd verrijking, Info op maat, Intelligente netwerken en Vervoer in de toekomst. Elk thema wordt door een andere specialistische dienst uitgewerkt. AVV en de Meetkundige dienst zijn verantwoordelijk voor de eerste twee thema’s. Het thema Vervoer in de toekomst heeft een themaleider van de directie Noord-Holland. De Bouwdienst trekt het thema Intelligente netwerken. Dit onderdeel sluit het beste aan bij de expertise van de Bouwdienst op het gebied van droge infrastructuur.

In de ontwikkelfase is WnT de interne en externe dialoog aangegaan. “Voor de uitwerking van de thema’s zijn we eerst bij onze V&W-collega’s langs gegaan met de rijdende “Experience”, vervolgt Wildenberg. “Doel was om ze te informeren en om ideeën op te doen. Daarnaast is een dialoog gevoerd buiten Rijkswaterstaat met uiteenlopende belangengroeperingen, bedrijven en organisaties. Ook zijn er debatten met deskundigen en sessies met publiek geweest. De gegevens hieruit zijn vervolgens in pilot-ideeën omgezet.

In totaal zijn zeventien plannen voorgelegd aan het bestuur. Na de beoordeling vielen enkele pilots af of zijn in elkaar geschoven. Er bleven nog zo'n tien pilots over, die momenteel worden uitgewerkt tot concrete plannen. "In april kijken we opnieuw of de uitvoering doorgaat.”

Intelligente netwerken

De Bouwdienst neemt drie pilots voor zijn rekening. Dit zijn de zogeheten Stadsbox, de Missing link en de Optimale corridor. Alledrie zijn geïnspireerd op het thema Intelligente netwerken zoals auto-, spoor- en vaarwegen. Wildenberg: “WnT zoekt naar kansen en onbenutte potenties in de samenhang tussen verschillende netwerken. Over de beheersgrens heenkijken en zoeken naar ontbrekende schakels kan de totale performance verbeteren. Eén simpele ingreep kan veel effect hebben in het voordeel van de reiziger.”

Zo vermindert de pilot stadsbox-vervoer goederentransport met zware vrachtauto’s in steden. De boxen passen op grote en kleine vrachtwagens door ze een halve slag te draaien. Momenteel wordt een prototype gemaakt dat medio 2003 gedemonstreerd wordt. In 2004 zal een praktijkproef plaatsvinden met hiervoor aangepaste vrachtauto’s en twintig tot dertig boxen. WnT doet dit samen met martpartijen en kennisinstituten zoals de TU Delft, Nederland Distributieland, Ahold, Daf en Connect.

Met Pilot de Missing Link zoekt WnT naar mogelijkheden om verbeteringen aan te brengen tussen de netwerken. Te denken valt aan by-passes, het doorprikken van een geblokkeerde verbinding of het aanbrengen van functiescheiding in wegvakken. De effecten zullen onderzocht worden door computersimulaties en gedemonstreerd worden is schaalmodellen. Hiervoor wordt een geschikte proeflocatie gezocht. Wildenberg: “Het liefst sluiten we aan bij initiatieven die al gaande zijn. In april komen concrete voorstellen op tafel in de bestuursvergadering.”

Ook een optimale corridor kan reizigers helpen van deur tot deur. Denk aan goede overstapfaciliteiten van auto op openbaar vervoer, beter afstemmen van dienstregelingen en gerichte individuele informatie. Door een soort lokale loodsing aan het begin van een stad te verstrekken kan de reis geoptimaliseerd worden. Wildenberg: “Ook voor deze pilot zijn we op zoek naar geschikte locaties. Een mogelijke eerste plek voor een kleinschalige test is een informatiepunt op een station of een transferium.”

Klankbord

Wildenberg is momenteel bezig met het formeren van het themateam, dat het reilen en zeilen van de pilots regelt én een klankbordfunctie heeft. Voor elke pilot wordt een projectteam samengesteld. “Belangstellenden binnen Rijkswaterstaat die het leuk vinden om een bijdrage te leveren in dit thema kunnen zich bij mij aanmelden,” zegt Wildenberg. “We vinden het erg belangrijk dat de pilots doorwerken in de praktijk. Daarom is een speciale programmamanager Doorwerking aangesteld die een brug moet slaan tussen innovatief idee en eindproduct. Een succesvolle pilot wordt overgedragen aan de markt, doorgespeeld binnen Verkeer en Waterstaat of door WnT zelf verder ontwikkeld.”

Kader: Manifestatie WnT

Voor belangstellenden vond op 5 februari 2003 de WnT manifestatie plaats. Onder het motto ‘Van denken naar doen’ werd een aantal pilotprojecten opgeleverd uit WnT 2. Zo is er bijvoorbeeld een stuk asfalt in de A 18 bij Didam gemaakt dat zijn eigen energie opwekt. Op de A9 bij Uitgeest worden op dit moment duizenden lampjes in het asfalt gemonteerd, die een bewegend lichtspoor gaan vormen langs de vluchtstrook. Ook werden nieuwe thema’s en pilots voor WnT 3 bekend gemaakt. De manifestatie vond plaats in het evenementencentrum Hart van Holland te Nijkerk. Wildenberg: “De opkomst was hoog en we hebben veel goede reacties gehad.” 

door Jessica de Jong