donderdag 08 februari 2007

Gepubliceerd in Bouwdienst Magazine

De aanblik van het Nederlandse wegennet is niet al te best. De grote variatie aan geluidsschermen, parkeerplaatsen, viaducten en panelen maakt een rommelige indruk.

Waardevolle uitzichten zijn voor de weggebruiker bovendien verloren gegaan door een wildgroei van bedrijvenparken langs de snelwegen. De Rijksoverheid vindt dat het zo niet langer kan. In de Architectuurnota 2000-2004 vraagt zij om meer aandacht voor het routeontwerp van rijkswegen. Doel is één samenhangend ontwerp van weg en omgeving. Routeontwerp A12 dient als voorbeeldproject.

 “Het is spannend om te zien of het routeontwerp voor de A12 voldoende draagvlak krijgt voor landelijke invoering," zegt projectingenieur Gerard van Sloten van de Afdeling Wegontwerp bij de Bouwdienst.” Elke regering droomt van één standaard routeontwerp, dat de samenhang tussen snelwegen en de omgeving vergroot, files terugdringt en kosten bespaart. Nederland is al bijna zo ver. Het Projectteam Routeontwerp A12 van Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat presenteert naar verwachting eind november de zogenaamde Regenboogroute aan de minister. In dit ontwerp voor de A12 is tot in detail rekening gehouden met de vele kleurrijke Nederlandse landschappen langs de route.

 Het project wordt uitgevoerd door het Projectteam Routeontwerp A12 van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Bij het project werken de Dienst Weg- en Waterbouwkunde, De Bouwdienst en de drie Regionale directies van de A12 samen met diverse ministeries, provincies, gemeenten, architecten en een centrale welstandscommissie. De voorbereidingen zijn al sinds 2001 aan de gang. Op 1 januari 2005 moet het project gereed zijn. Bij succes zal deze benadering in heel Nederland navolging krijgen.

Dwarsdoorsnede

”Het is een uitdaging om samenhang aan te brengen in de A12,” vertelt Van Sloten. “De snelweg loopt van Den Haag via Utrecht en Arnhem naar de Duiste grens. Hij doorsnijdt drie directies van Rijkswaterstaat (Zuid-Holland, Utrecht en Oost-Nederland), drie provincies (Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland) en maar liefst 36 gemeenten. De weg maakt een mooie dwarsdoorsnede van veel karakteristieke Nederlandse landschappen. Voor het ontwikkelen van het routeontwerp is de A12 in elf gebieden onderverdeeld. Deze bestaan uit stad-, bos en weidegebieden en gebieden waarvan de functie nu sterk aan het veranderen is.”

Een snelweg bestaat niet alleen uit asfalt, maar ligt ook in een landschap. Voor de samenhang moet daarom zowel aan de weg zelf als aan de omgeving gewerkt worden. Het Routeontwerp A12 is daarom opgesplitst in twee deelprojecten: De weg en De omgeving. Van Sloten: “Het projectteam van de weg bekijkt geluidsschermen en viaducten. Ook de ecoducten, wegverlichting en bermen komen aan bod. Daarnaast bepalen we samen met verschillende partijen hoe de omgeving van de weg ingedeeld moet worden en stellen een leidraad op over de samenwerking. De ruimtelijke kwaliteit van het ‘snelweglandschap’ wordt hierdoor voor de toekomst zeker gesteld.”

Bouwdoos

De A12 gaat de komende jaren op de schop. Dit is nodig om de weg breder te maken en om nieuwe viaducten, onderdoorgangen en geluidsschermen te bouwen. Tegelijk wordt gekeken naar de omgeving. “Het is mooier om overal dezelfde bouwstijl te hanteren,” vervolgt Van Sloten. De kunstwerken worden aangepast aan het gebied waarin ze liggen zoals bos, stad en weide. “Momenteel wordt voor de geluidsschermen een flexibel bouwsysteem ontwikkeld. Het betreft een soort bouwdoos met standaard bouwelementen, waarmee verschillende schermen uit één vormfamilie samengesteld kunnen worden. Deze seriematige productie bespaart kosten. Bij Hilversum is al een eerste serie neergezet.”

Het project ‘De omgeving van de weg’ is in fases aangepakt. Na verkennende studies zijn deelprojecten van start gegaan. Zo heeft het team van het Routeontwerp A12 aansluiting gezocht bij vier regionale projecten over ruimtelijke ontwikkeling langs de A12. Dit zijn de zogenaamde ‘kralen’. De A12 is bij wijze van spreken de ‘kralenketting’die deze vier gebieden verbindt. Het gaat om Het Dotterlandschap bij Bodegraven en het knooppunt Arnhem-Nijmegen. Ook in de Driehoek Rotterdam-Zoetermeer-Gouda en de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt hard gewerkt aan de inpassing van de infrastructur in het landschap.

Rustgevend

De Bouwdienst heeft een eigen bijdrage geleverd aan de vormgeving van de weg. Vanuit het ingenieursbureau van Rijkswaterstaat zijn diverse onderzoeken gedaan ter ondersteuning van het project.  Zo is onderzocht hoe weggebruikers en omwonenden de weg beleven. “Zij ervaren zicht op groen als mooi en rustgevend,” zegt de projectingenieur. “De weg moet niet vermoeien of eentonig zijn. Daarnaast moeten de wegmarkering en de onderhoudstoestand goed zijn. De automobilist wil weten waar hij is en mag niet teveel afgeleid worden door de omgeving.”

Ook is onderzocht hoe de kwaliteit van de omgeving gestalte moet krijgen. De Bouwdienst gaat in het onderzoek in op de balans van sturing op proces en inhoud. Vragen als:  “Wat is ruimtelijke kwaliteit en hoe voer je dat uit?’ komen aan de orde en zijn meteen in de verkenning van de A27 Everdingen-Hooipolder in praktijk gebracht. Daarnaast heeft de specialistische dienst in kaart gebracht welke projecten als voorbeeld kunnen dienen voor de A12. “We kijken wat voor lessen te trekken zijn uit andere vormen van infrastructuur zoals spoor-en waterwegen én het Franse wegennet.”    

Eensgezindheid

Het routeontwerp A12 is een bijzonder project. Bij de tot standkoming van het ontwerp wordt op een nieuwe manier samengewerkt. De besluitvorming vindt normaal gesproken op kleinere schaal binnen de regio’s plaast. Bij dit project wordt een samenhangend ontwerp voor de héle A12 gemaakt in plaats van vele losse projecten. Rijkswaterstaat gaat actief de discussie aan met de provincies en andere betrokken partijen. Het belang voor Rijkswaterstaat is dat een samenhangend ontwerp van weg en omgeving de kansen voor een soepele verkeersafwikkeling vergroot en de kosten verlaagt.

Van Sloten plaats een kanttekening bij de nieuwe werkwijze. “Lastig is dat er in het bestuurlijke overleg veel verschillende wensen zijn. De ene partij wil meer ruimte voor bedrijventerreinen. De ander voor natuurschoon. Het is daarom zaak om creatieve oplossingen te bedenken waar meer partijen baat bij hebben. De interne samenwerking verloopt overigens voorspoedig. De wisselwerking tussen de Bouwdienst, DWW en de Regionale Directies is erg leuk. De Regionale Directies zijn de oren en de ogen naar de provincies en de gemeenten toe. Een bouwdienstmedewerker heeft die positie doorgaans niet. Op deze manier hoor je wat er regionaal leeft en dat geeft een andere blik.”

Het Routeontwerp A12 verkeert inmiddels in de slotfase. Het Projectteam zal de de richtlijnen en werkwijzen presenteren op een bestuurlijke bijeenkomst van Rijkswaterstaat op -of nabij- 25 november aan de minister van Verkeer en Waterstaat. Van Sloten: “Het is spannend om te zien of dit proefproject voldoende draagvlak krijgt voor landelijke invoering. Het is afwachten of de regionale partners het stokje overnemen en daadwerkelijk aan de slag gaan in alle elf gebieden langs de snelweg. Er is eensgezindheid voor nodig om het prachtige landschap langs de snelweg niet vol te bouwen met bedrijven.”

De elf gebieden langs de A-12

1)Den Haag, hofstad: verwevenheid van stad en weg.
2)Droogmakerijen -polderstad: wonen, werken en recreatie.
3)Veenweidegebied Groene Hart: landbouw, waterretentie en recreatie.
4)Utrecht: knooppunt van Nederland.
5)Kromme Rijngebied: wonen, werken en recreatie.
6)Utrechse Heuvelrug: recreatie en luxe wonen.
7)Gelderse Vallei: wonen, werken, recreatie.
8)Veluwe: recreatie.
9)Arnhem: verwevenheid van weg en stad.
10)IJsseldal: recreatie.
11)Liemers: ruime, waterrijke entree van ons land

door Jessica de Jong