donderdag 27 april 2006

Gepubliceerd in Italie Magazine 

Bijna op iedere straathoek in Rome staat wel een interessant godshuis, dat eraan herinnert dat dit het hart is van de katholieke wereld. Hoewel ook in Rome het aantal kerkgangers terugloopt, stromen sommige kerken bij speciale gelegenheden nog helemaal vol. Als jonge Italiaanse stellen met veel bombarie in het huwelijk treden bijvoorbeeld. Hun behoefte aan traditie en uiterlijk vertoon gaat volledig in vervulling als ze zich met hun familie onderdompelen in de weelderige Roomse kerkinterieurs. De buitenkant die niet - zoals in Nederland - opvalt door een torenspits, verraadt vaak nauwelijks de pracht en praal aan de binnenkant.

Santa Cecilia in Trastevere

Huis van een onsterfelijke non
Terwijl we door een lieftallige ommuurde tuin met in het midden een oude witmarmeren vaas de kerk naderen, verlaten de laatste gasten van een huwelijksvoltrekking het gebouw. Voor de ingang staat een zwarte Rolls-Royce omringd door een grote groep fotografen die de bruid op haar mooist vastlegt achter het stuur. Haar bolle witte jurk past goed bij de achttiende-eeuwse facade en bij de klassieke zuilen in het middeleeuwse portaal. Aan de rechterkant staat een mooie twaalfde-eeuwse klokketoren; als we naar binnen gaan, beginnen de klokken net te luiden. De roze lopers, die kerkbedienden na afloop van de bruiloft zullen verwijderen, geven het interieur een vrolijke en frisse aanblik. We wanen ons dan ook eerder in een opgeruimd paleisje uit de pruikentijd dan in een godshuis.

De religieuze diepgang van deze plek, verscholen in een wirwar van nauwe, geplaveide straatjes in de schilderachtige oude wijk Trastevere, dringt pas tot ons door als een zachtaardige non ons het lugubere levensverhaal van de heilige Santa Cecilia vertelt. Zij is de beschermheilige van de muziek en stierf hier in 230 de marteldood. Toen de poging haar levend te koken mislukte, werd ze onthoofd. De drie door het beulszwaard toegebrachte slagen zijn nog te zien in het beroemde beeldhouwwerk van Stefano Maderno dat voor het hoogaltaar staat: se heilige ligt op haar zij, precies zoals zij werd gevonden toen haar graftombe in 1599 werd geopend. Maderno zag haar wonderlijk goed geconserveerde lichaam en maakte er een tekening van. Op aandringen van de non dalen we even later af in de vochtige grafkelder.

Na de dood van Cecilia is op de plek van haar huis een kerk gesticht, die nu nog te zien is ónder de huidige kerk. De duistere nissen met resten van een Romeinse leerlooierij staan in schril contrast met de schoonheid van een vergeten kapel achterin de crypte. Cecilia is hier in 820 opnieuw begraven nadat haar overschot was teruggevonden in de catacomben van San Callisto, waar het in de vierde eeuw was verstopt voor grafrovers.

In het klooster naast de kerk is een prachtige fresco te zien uit 1293, Het Laatste oordeel van Pietro Cavallini.

Piazza di Santa Cecilia. Telefoon 06-589 92 89. Bus 23, 280. Tram 8. Open dag. 9.00-13.00, 16.00-17.00 uur. Toegang voor opgravingen, klooster di en do 10.00-11.30 uur, zo 11.30-12.00 uur.

Santa Maria Sopra Minerva

Eenzame gotiek
Vlak bij het beroemde Pantheon ligt achter een renaissancegevel de enige gotische kerk van Rome. De kerk werd in de achtste eeuw gesticht op de ruïnes van de tempel van Minerva en in de dertiende eeuw in haar huidige vorm gebouwd. Als we de van buiten nogal klein ogende kerk binnenstappen, worden we getroffen door de grote donkere ruimte en de mystieke lichtval. Boven ons verheft zich een plafond met een schitterende, knalblauwe sterrenhemel die prachtig combineert met de mooie veelkleurige raampartijen. Terwijl we de schoonheid van de vele kunstschatten op ons in laten werken, komt ons een aroma van wierook tegemoet.

Bij kaarslicht lezen we even later dat we ons bevinden in het traditionele bolwerk van de Dominicanen. Zij dankten hun naam Domini Canes (honden van de heer) aan hun felle verzet tegen ketterij. In hun heiligdom zijn tegenwoordig opvallend veel graven te bewonderen van beroemde Italianen. De Italiaanse schrijfster en kloosterlinge Caterina van Siena bijvoorbeeld stierf hier in 1380. Vreedig ligt haar beeltenis op een marmeren rustplaats achter een koperkleurig hekwerk.

Het gebouw is ook de moeite waard vanwege de rijke kapellen en kunstwerken. Bij de koortrap staat Michelangelo's beroemde beeld van de lijdende Christus-figuur die het kruis op zijn rug neemt. Er zijn tevens prachtige kunstwerken te zien uit de barok, zoals een graf en borstbeeld van Bernini. Op het plein voor de kerk staat een exotische olifant (een symbool van intelligentie en christelijke vroomheid) en een Egyptische obelisk van zijn hand. De antieke obelisk lag ooit in de kloostertuin van de kerk, maar de broeders wilden dat het monument op hun piazza kwam te staan.

Piazza della Minerva. Tel 06-679 39 26, Bus 116. Open dag. 7.00-19.00 uur. Kloostergang open ma-za 8.00-13.00 en 16.00-19.00 uur.

San Giovanni in Laterano

Eerste christelijke basiliek
Vanaf de metro banen we ons een weg door het verkeer rondom het San Giovanni-plein, een enorme open ruimte waar de moeder aller kerken in Rome op uitziet. In deze eerste christelijke basiliek, die verscheidende malen door brand werd verwoest, werden tot 1870 alle pausen gekroond. De huidige paus viert hier nog steeds de mis op  Witte Donderdag en woont er jaarlijks de zegening van het volk bij. Via een recent opschrift in een gedenksteen op het kerkplein roept Johannes Paulus II de mensen op om zich nooit meer schuldig te maken aan discriminatie, uitsluiting, onderdrukking en minachting van de zwakkeren. Enkele bezoekers voegen de daad bij het woord en biechten binnen meteen hun zonden op.

Het interieur van de San Giovanni-kerk is niet erg uitbundig voor een Romeinse kerk. De wit- en grijstinten doen in eerste instantie denken aan een sobere protestantse dan aan een katholieke kerk. Totdat we oog in oog staan met de enorme beelden van de apostelen aan weerskanten van het schip én het majestueuze pauselijke altaar achterin de kerk. Erboven verheft zich een kleurrijk gotische baldakijn dat uit de veertiende eeuw stamt.

 Het belang van deze kathedraal, die als een witte suikertaart afsteekt tegen de blauwe hemel, blijkt ook uit de vele bijgebouwen: rondom liggen diverse kapellen, een baptisterium en een dertiende eeuwse kloostergang. De mozaïeken op de gedraaide en vlakke zuilen in de kruisgang zijn niet allemaal even goed bewaard gebleven, maar de middeleeuwse sfeer van de plek is nog steeds voelbaar.

De beroemde Scala Santa (De heilige trap) aan de overkant van de kerk, spreekt echter het meest tot de verbeelding: gelovigen zeggen dat de trap uit het paleis van Pontius Pilatus in Jeruzalem komt en door Jezus is beklommen voor zijn berechting. In navolging van Hem bestijgen vele devote christenen elke dag op hun knieën de 28 treden tellende marmeren trap naar het Sancta Sanctorum (heilige der heiligen). Bij het zien van een icoon van Christus uit de zesde eeuw dat gemaakt zou zijn door engelen, pinkt een enkeling ontroerd een traantje weg.

Piazza di San Giovanni in Laterano 4. Telefoon 06-69 88 64 52. Bus: 16, 81, 85, 87, 186, 650, 810, 850 en andere lijnen naar de Piazza San Giovanni. Metrohalte: San Giovanni, Tram: 30b. Kerk, kruisgang open dag. 7.00- 19.30 uur. Toegansprijs kruisgang: 4000 lire. Scala Santa en Sancta Sanctorum open 15.00- 18.00 uur (winter).   

Santa Maria della Vittoria

Weelderige barok
De intieme Santa Maria della Vittoria ligt niet ver van de luxe Via Veneto met zijn chique hotels en ruime terrassen. Achter een onopvallende gevel bewaart het zeventiende-eeuwse kerkje de geheimen van zijn schoonheid. Bij binnenkomst staan we versteld van de overdaad aan weelderige barokdecoraties; het gouden altaar straalt ons al van verre tegemoet. Al even mooi is de lichtblauwe Madonna della Vittoria (de maagd van de overwinning) aan wie het kerkje is gewijd. Een ontroerend beeld van de heilige ligt rechtsachter in een glazen kist. Ze heeft een aangrijpend zuiver gelaat en uit haar hals druppelt bloed als teken van haar martelaarschap.

Veel minder vroom is het sensuele beeld van Santa Teresa in de beroemde Cornaro-kapel van Bernini uit 1646 links achterin. De heilige is omringd door bronzen stralen van goddelijk licht en ligt zwijmelend van extase op een rots. Haar armen hangen slap omlaag, haar mond is half open en haar ogen zijn gesloten. Een engel met krullend haar staat op het punt om haar hart te doorboren met de vlammende pijl van de liefde. Aan weerskanten van het beeld kijken leden van de familie Cornaro vanuit theaterloges naar het indrukwekkende schouwspel. Het werk werd destijds zowel geprezen als bekritiseerd vanwege zijn nadrukkelijk fysieke karakter, maar behoort inmiddels tot één van Bernini’s meest vermaarde beelden.

Via XX Settembre 17. Telefoon 06-4826190. Bus 60,61,62,84,175,492,910. Metrohalte: Repubblica. Open dag. 7.00-12.00 en 16.30-19.00 uur.

Santa Maria in Aracoeli

Altaar in de hemel
Kijk eerst of het bordje ‘aperto’ boven bij de ingang hangt, zodat je niet voor niets de 124 marmeren treden tellende trap beklimt naar de geheimzinnigste kerk van Rome. De Santa Maria in Aracoeli (Maria van het heilige altaar in de lucht) dateert uit de zesde eeuw. De kerk staat aan de noordkant van het Capitool, waar vroeger de oude tempel van Juno stond. Op deze heuvel kreeg Keizer Augustus in de derde eeuw na Christus een visioen van de Maagd met het Kind. Ter ere van deze magische gebeurtenis richtte hij ‘het altaar in de lucht’ op.

De zerken in de Santa Maria Aracoeli hebben allemaal verschillende afmetingen en zijn wellicht ooit van het Forum Romanum geplukt. De inscriptie in de derde kolom links vermeldt in ieder geval dat de zuil uit het slaapvertrek van de keizers komt. Een Italiaan vertelt ons dat de drie bijen in een mooi glas-in-loodraam verwijzen naar de familie Barberini van Paus Urbanus VIII.
Dé attractie van de kerk is echter de Santo Bambino, een olijfhouten christusbeeld uit de vijftiende eeuw. Gelovigen zeggen dat dit beeldje helende krachten bezit en zieken geneest. Rondom de Santo Bambino liggen opgeopende dankbrieven die mensen vanuit de hele wereld hebben opgestuurd.

Piazza d’Aracoeli (toegang via trap naar Aracoeli en deur achter Palazzo Nuovo). Op loopafstand van Piazza Venezia. Telefoon 06-679 81 55. Buslijnen: 110, 40, 64 0f 170. Open dag. 7.00-18.00 uur.

door Jessica de Jong