donderdag 22 januari 2009

Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad  

Door de inzakkende economie dreigen veel werknemers in de komende maanden hun baan kwijt te raken. Daarbij lopen vrouwen en laagopgeleide mannen het meeste risico.

Maar dat niet alleen: zij zullen ook in hun latere loopbaan meer hinder ondervinden van zo’n hiaat op hun cv, zo concludeert universitair docent Irma Mooi-Reci (30), die onlangs op dit onderwerp promoveerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
‘In Nederland is weinig bekend over de schadelijke gevolgen van werkloosheid en stelselherzieningen in de WW,’ vertelt zij. ‘In andere landen is daar wel veel onderzoek naar gedaan. Ik vond het interessant om te zien of dat verschillen oplevert. Daar komt bij dat de gevolgen van werkloosheid voor vrouwen nog niet eerder waren onderzocht.’
Mooi-Reci was vooral benieuwd in hoeverre de versobering van de Werklossheidswetvoorzieningen (WW) in de jaren tachtig en negentig de arbeidsmarktpositie van vrouwen heeft veranderd. De overheid wilde met het korten op de hoogte en de duur van de werkloosheidsuitkeringen werknemers stimuleren sneller een baan te vinden. Maar de versobering pakt voor vrouwen juist averechts uit, constateerde Mooi-Reci. ‘Het huidige stelsel creëert onbedoeld ongelijkheid in de kansen voor vrouwen. Vrouwen reageren veel banger dan mannen als hun werkloosheidsuitkering wordt verlaagd. Ze nemen daardoor sneller werk aan dat op hun pad komt. Hun carrière loopt grote schade op.’
Een werkeloze loopt bijna onvermijdelijk littekens op, blijkt uit het onderzoek van Mooi-Reci.  ‘Werkloosheid plakt een stigma op mensen. Wie eenmaal zonder baan zit, zal in de toekomst ook vaker zijn baan kunnen verliezen, blijkt uit mijn onderzoek. Als je twee jaar zonder baan zit, is de kans op werkloosheid zelfs al 2,5 keer groter dan voor een iemand die altijd zijn baan heeft behouden,’zegt zij. Dat komt omdat werkgevers denken dat werklozen minder productief zijn. Voormalige werklozen  belanden daardoor sneller in een tijdelijk baantje, wat de kans op werkloosheid weer verder verhoogt. Ook het salaris van de werkloze krijgt een knauw. Uit het onderzoek bleek dat vrouwen die na twee jaar werkloosheid weer aan de slag gingen gemiddeld 13% minder verdiende dan anders het geval zou zijn geweest. Bovendien was die afstand na vier jaar nog niet ingelopen. Bij mannen was dat verschil met 8% beduidend minder groot.
De ophande zijnde recessie zal vrouwen dan ook harder treffen dan mannen, verwacht Mooi-Reci. ‘Vrouwen werken vaker op basis van tijdelijke contracten, en daardoor lopen zij de kans dat zij sneller ontslagen zullen worden. Dergelijke banen worden in de regel als eerste opgeheven om de kosten te drukken. Mannen hebben vaste contracten en zijn daardoor moeilijker te ontslaan. Als ze toch de laan uit worden gestuurd, krijgen ze een schadevergoeding mee.’
Ontslagen werknemers die op zoek gaan naar een baan zijn in tijden van recessie sneller geneigd hun verwachtingen naar beneden bij te stellen, aldus Mooi-Reci. ‘Ze nemen sneller genoegen met minder aantrekkelijke banen. Hierdoor gaan ze minder verdienen. Vijf jaar later zitten ze vaak nog steeds in een baan onder hun niveau.’
Voor vrouwen hakt dat er dubbel in. Meer dan mannen zijn zij geneigd bannen te accepteren onder hun niveau. ‘Mannen zijn rustiger en gaan voor banen die meer zekeheid bieden.’Daar kotm bij dat het voor vrouwen moeilijker is om daarna weer beter betaald werk te vinden. ‘Zij moeten concurreren met meer ervaren mannen, die tijdens de recessie hun plaatsen hebben ingenomen.’
Tot overmaat van ramp worden vrouwen ongunstiger beoordeeld dan hun mannelijke collega’s als zij een tijd werkloos zijn geweest. ‘Bij hoogopgeleide mannen wordt werkeloosheid vaker als een toevallige gebeurtenis gezien, die buiten hun schuld is opgetreden,’ vertelt Mooi-Reci. De hoogte van de opleiding werkt in dit geval als een buffer, wijst haar onderzoek uit. Bij lageropgeleide mannen worden werkonderbrekingen toegeschreven aan hun gebrek aan motivatie en productiviteit. ‘Voor vrouwen maakt de hoogte van de opleiding geen verschil, aldus Mooi-Reci. ‘De zorg voor het gezin wordt bij hen als de belangrijkste oorzaak voor hun werkeloosheid gezien.’ Een lihtpuntje is dat  werkgevers tijdens een recessie iets genuanceerder optreden: ‘Ze schrijven werkloosheid niet zo snel toe aan de persoon, maar aan de omstandigheden.’
In het licht van deze gegevens vindt Mooi Reci dat de overheid de plank misslaat met de versobering van de Werkeloosheidswet. ‘Het accent in de discussie ligt verkeerd,’ betuigt zij. ‘Er wordt gezegd dat werklozen die een WW-uitkering aanvragen lui zijn, maar dat vind ik onterecht. Deze mensen hebben vaak hun hele leven gewerkt en hebben het recht opgebouwd om steun te krijgen. Daar komt bij dat uit mijn onderzoek blijkt dat werklozen die een WW-uitkering ontvangen sneller weer een passende baan vinden waarin ze ongeveer hetzelfde blijven verdienen. Met dat geld van de uitkering kunnen ze de maandelijkse kosten voor het zoeken naar werk immers betalen. Om misbruik te voorkomen moet de overheid het toezicht op werklozen verscherpen, dat heeft meer effect dan het korten op de WW-uitkering.’

door Jessica de Jong