Vrouwen laten we onze krachten tegen misbruik bundelen

Pas als vrouwen de krachten bundelen en hun verhaal durven te vertellen, kan seksueel machtsmisbruik effectief worden aangepakt. Bekijk het artikel in het Nederlands Dagblad

Twee affaires met seksuele intimidatie bij D66 in de afgelopen periode tonen aan dat de manier waarop het verhaal verteld wordt door de slachtoffers van grote invloed is op de afhandeling. Eerst was daar de affaire rond seksuele intimidatie van jonge D66-vrouwen en daarna de affaire met de minderjarige jongens en Tweede Kamerlid Sidney Smeets. Waar de vrouwen er niet in slaagden hun belagers de laan uit te sturen, lukte dat de jongens wel.

In zijn vorige leven als advocaat had Smeets meer dan tien minderjarige jongens seksueel benaderd. De jongens wisten dit al van elkaar. Toen zij hoorden dat Smeets Tweede Kamerlid werd voor D66, besloten zij een klacht in te dienen. Maar D66 schoof hun klacht volgens de jongens aanvankelijk op de lange baan. De jongemannen uitten hun onvrede vervolgens op Twitter. Ze waren expliciet over wie de dader was en over hun klacht. Zij trokken samen op en deden hun verhaal met naam en toenaam. Door alle publieke aandacht greep D66 ineens wel in en Smeets vertrok niet lang daarna.

Bij de jonge D66-vrouwen verliep het proces heel anders. Na een anonieme klacht van een medewerker begon D66 een onderzoek naar seksuele intimidatie van jonge vrouwen in de partij. Zelfs nadat negen andere meldingen binnenkwamen van vrouwen, concludeerden de onderzoekers dat er geen sprake was van een structureel patroon van machtsmisbruik.

De conclusies waren mede zo slap omdat de vrouwen niet openlijk konden praten en zelfs niet wilden dat hun zaak werd uitgezocht. Dat is het grote verschil met de affaire rond Smeets: bij de vrouwen is sprake van een andere machtsverhouding en bij de jonge mannen niet. De vrouwen bij D66 waren ondergeschikt en vreesden voor hun positie.

Volgens partijleider Sigrid Kaag was er geen sprake van structurele seksuele intimidatie in haar partij. Ze nam daarmee niet de klagende vrouwen in bescherming, maar de belangen van de organisatie. Het idee dat seksuele intimidatie niet vaak voorkomt is wereldvreemd. De affaires die aan het licht komen zijn volgens vertrouwenspersonen slechts het topje van de ijsberg.

schaamte en verwarring

Zelf sprak ik als journalist een vrouw die te maken had met seksueel wangedrag van een hogere manager bij een grote Nederlandse bank. Hij viel ook andere jonge vrouwen lastig. Toen ze een klacht indiende bij de directie werd de man overgeplaatst. Haar contract werd kort na haar klacht niet verlengd.

Een vertrouwenspersoon vertelde mij hoe ze zelf als jonge verlegen beleidsmedewerker door haar algemeen directeur werd lastig gevallen. Ze moest bijvoorbeeld mee in zijn auto naar de lingerieafdeling in de Bijenkorf. Hij wilde weten of ze zelf haar lingerie kocht of haar vriend. In de parkeergarage wilde hij zoenen. Uit schaamte en verwarring durfde ze het aan niemand te vertellen. Als vertrouwenspersoon hoorde ze later vaak van andere slachtoffers dat ze hier ook last van hebben.

Voor mijn roman De Hollandse studente heb ik uitgewerkt hoe seksuele intimidatie, stalking, criminaliteit en de afhandeling van klachten werkt. Eenzaamheid en gebrek aan steun zijn vaak een kernprobleem. Zolang instanties de klachten over seksuele intimidatie en stalking niet serieus nemen, staat een slachtoffer alleen en gaat het ongewenste gedrag door.

treed naar buiten

De affaire rond Smeets leert ons dat het belangrijk is om schaamte te overwinnen en om je verhaal wel te vertellen. Alleen als de feiten openbaar worden, kan er verandering optreden. Verzamel dus eerst al je moed en kom uit je schulp. Denk niet: ben ik nou gek, maar praat erover. Blijf er niet alleen mee zitten. Vertel bijvoorbeeld aan een collega die je vertrouwt wat je is overkomen. Zoek vervolgens naar lotgenoten. Informeer bij andere collega's naar hun ervaringen met een bepaalde baas. Vrouwen weten soms van elkaar wat er speelt. Onderlinge bevestiging sterkt je in het besef dat het niet aan jou ligt. Stel een woordvoerder aan die namens de groep een klacht indient bij de directie of een vertrouwenspersoon en in contact treedt met eventuele externe onderzoekers. Treed naar buiten als de klacht terzijde geschoven wordt. Zoek bijvoorbeeld contact met journalisten en overhandig alle klachten.

Seksuele intimidatie is niet uniek. Vrouwen met onveilige ervaringen kunnen er vergif op innemen dat ze niet de enige zijn. Pas als ze zich uitspreken kan een verwoestend patroon doorbroken worden.

door Jessica de Jong