Het aantal topvrouwen is nog altijd laag in Nederland. Waarom stromen vrouwen niet door naar bestuursfuncties? Vier oorzaken op een rij.

Door: Jessica de Jong

Bekijk het artikel in Intermediair

In 2015 werden slechts zeventien van de 212 bestuursfuncties bij Nederlandse beursgenoteerde bedrijven door vrouwen bezet. In 2016 is dat aantal zelfs gedaald naar vijftien, zo blijkt uit de jaarlijkse Female Board Index. Het aandeel topvrouwen was in 2016 voor het eerst sinds jaren minder dan 7,1 procent. AkzoNobel en PostNL voldoen in 2016 als enige twee bedrijven aan het Nederlandse streefgetal (30 procent) voor Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen. Vorig jaar voldeed nog geen enkel bedrijf aan het Nederlandse streefgetal. Hoe kan het toch dat we niet eens in de buurt komen van die beoogde 30 procent?

1)Minder kans bij werving & selectie

Jonge vrouwen en mannen hebben in Nederland gelijke kansen, maar of dat klopt bij promoties is nooit onderzocht. Ongelijke kansen blijken weldegelijk in België te bestaan. Jonge Belgische mannen hebben bij vacatures zelfs 50% meer kans om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek, zo blijkt uit baanbrekend Belgisch onderzoek met fictieve sollicitatiebrieven naar echte vacatures. De identieke brief getekend met “Elke De Vos” leidt tot de helft minder uitnodigingen dan de brief getekend met “Stijn Van Lancker”, ook al hebben beide kandidaten dezelfde kenmerken.

‘Het gaat om een baan die hoger is dan het huidige ervaringsniveau van de kandidaten,’ zegt onderzoeker Nick De Schacht van de KU Leuven. ‘Werkgevers nodigen sneller mannen uit dan vrouwen met hetzelfde CV. De kandidaten zijn overigens “Young professionals”, dus we vermoeden dat werkgevers vrouwen van deze leeftijd discrimineren bij promoties omdat ze verwachten dat die jonge vrouwen kinderen krijgen. Dezelfde mechanismen spelen in Nederland. Maar aangezien er veel meer deeltijdwerk is dan in andere landen, zijn de verschillen in promotiekansen wellicht nog meer uitgesproken in Nederland.’

2)De Nederlandse deeltijdcultuur

De keuze van driekwart van de vrouwen om in deeltijd te werken, helpt niet bij de groei van het aantal vrouwelijke managers. Dit zegt headhunter Ralf Knegtmans van executive searchbureau De Vroedt & Thierry ‘De overwegend mannelijke selectiecommissies herkennen zich bij benoemingen van nature beter in een fulltime werkende man. In zijn boek Agile Talent beschrijft Knegtmans een meer vrouwvriendelijke selectiemethode. ‘Er is bij opvolgingsprocedures een overwaardering voor werkervaring. Het is slimmer om ook drijfveren en persoonskenmerken te verdisconteren in de selectie – ze hebben een hogere voorspelbaarheid van toekomstig succes. Bovendien krijgen vrouwen minder snel een achterstand op hun mannelijke collega’s als ze er een paar jaar uit geweest zijn voor het krijgen van kinderen.’

Van de Nederlandse vrouwen heeft 43 procent op de arbeidsmarkt te maken gehad met mogelijke discriminatie wegens zwangerschap of pril moederschap, zo blijkt uit onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens. ‘Bedrijven moeten vooroordelen over werkende moeders loslaten,’ zegt hoogleraar Corporate Governance Mijntje Lückerath-Rovers van de Universiteit Tilburg. ‘Tijdens het spitsuur van het leven moeten vrouwen een zijstap kunnen maken, en er dan weer vol voor gaan.’

Computerprogramma’s zullen volgens Knegtmans in de toekomst steeds vaker uitkomst bieden bij selecties om vooroordelen over vrouwelijke leiders voor te zijn. ‘Er zijn al bedrijven die met algoritmes de leiderschapsvaardigheden laten bepalen. De technologie vergroot de kansen voor vrouwen enorm. Een computer weegt niet mee of iemand vrouw is, of iemand aardig is, ambitie heeft of kinderen, maar voorspelt wie de beste leider is.’

3) Minder ambitie

De mindere bereidheid van vrouwen om kansen ‘te pakken’ draagt evenmin bij aan verbetering van de doorstroom. ‘Ik heb het zo vaak meegemaakt’, verzucht Knegtmans, die veel vrouwen bemiddelt voor topposities. ‘Vrouwen undersellen zich en trekken zich vaak terug, zelfs op dit niveau. Het maakt niet uit hoe vaak ik zeg dat zij echt de beste kandidaat zijn van de drie, maar dan nog willen ze niet.’

Het heeft volgens Knegtmans te maken met een hang naar perfectie. ‘Vrouwen zijn te eerlijk, hebben een te negatieve kijk op zichzelf.’ Die bedachtzame houding werkt niet altijd goed in de laatste fase van een selectieprocedure, zegt ook voorzitter Marry de Gaay Fortman van de Stichting Topvrouwen, die met een database voor bedrijven de zichtbaarheid van topvrouwen vergroot. ‘Vrouwen benoemen wat ze lastig vinden en stellen vaak nog tien vragen over de risico’s. Een raad met alleen mannelijke commissarissen snapt dat niet en denkt: kan ze het wel?’

Recent Belgisch onderzoek onder economiestudenten toont aan dat jongens meer interesse hebben voor hoge functies dan meisjes. De Schacht: ‘Mannen zetten zichzelf ook meer in de verf dan vrouwen. We tonen dit aan door te kijken naar zelfcitaties in wetenschappelijk onderzoek: mannen verwijzen veel vaker naar zichzelf dan vrouwen.’

4) Blokkades bij de laatste stappen

Werkgevers willen vaak geen risico nemen met de eerste vrouwelijke baas. Ook twijfelen ze soms aan de vakkundigheid van vrouwen. Zij moeten eerst bewijzen dat ze een hogere functie aankunnen. ‘Wij merken dat vrouwen minder snel op de shortlist komen als ze nooit eerder bestuurder zijn geweest’, zegt De Gaay Fortman. ‘Bij de keuze van een CEO is dat begrijpelijker, maar niet voor een raad van bestuur.’

Volgens De Gaay Fortman zou de doorstroom sneller gaan als topbestuurders niet zo zwaar zouden tillen aan bestuurservaring. ‘Nog te vaak vullen zij de vacature op met iemand uit hun eigen netwerk.’ Bestuurders herkennen ook lang niet altijd de leiderschapsvaardigheden in een vrouw. ‘Bij criteria als “charismatisch” of “visionair” speelt subjectiviteit een grotere rol’, zegt Lückerath-Rovers, die als commissaris vaak bij benoemingen zit. ‘Niet voor niets zijn vrouwen vaker financieel directeur; een ondersteunende functie waarvoor je geschikt bent op basis van je cv. Mannelijke commissarissen zeggen bij een vrouwelijke kandidaat voor een topfunctie vaak: “Ze is er nog niet aan toe.” Bij mannen zeggen ze: “Ik zie het hem wel doen.”’

5 Bedrijven waar vrouwen doorstromen

1)Unilever: 6 vrouwelijke bestuurders

2)Lucas Bols: 2 vrouwelijke bestuurders

3)Akzo Nobel: 4 vrouwelijke bestuurders

4)PostNL: 3 vrouwelijke bestuurders

5)DSM: 4 vrouwelijke bestuurders.